Ο Οίκος του Σαμπούρνα, Σουραμπάγια, Ιάβα

Στα θεμέλια του Οίκου βρίσκεται η ιστορία του Λιμ Σενγκ Τε, του ορφανού αγοριού που αγόρασε το ορφανοτροφείο. Μετά το θάνατο της γυναίκας του, ο πατέρας του Λιμ Σενγκ άφησε πίσω του την Κίνα και ταξίδεψε κατά νότου με το γιο και την κόρη του. Αφήνοντας το κορίτσι ν’ανατραφεί από φίλους στη Σιγκαπούρη, πατέρας και γιος κατέληξαν στην Ανατολική Ιάβα. Σύντομα, ο πατέρας αρρώστησε και πέθανε· τη φροντίδα του αγοριού ανέλαβε μια κινέζικη οικογένεια στο Μποτζονεγκόρο. Για χρόνια δούλεψε άγρια, εκ περιτροπής άστεγος, πουλώντας φαγητό σε τραίνα και αργότερα, αφού εξοικονόμησε αρκετά χρηματα για ν’αγοράσει ποδήλατο, πουλώντας κάρβουνο στους δρόμους της Σουραμπάγιας. Μετά το γάμο του, ο Λιμ Σενγκ έμαθε να μπλέκει χαρμάνια και να στρίβει τσιγάρα και τελικά αγόρασε το στοκ ενός χρεοκοπημένου καπνέμπορα. Η οικογένεια και η επιχείρηση μεγάλωσαν και χρόνια αργότερα αγόρασε το μεγαλόπρεπο ολλανδικό χτίσμα για να τις στεγάσει.

Το οικιστικό συγκρότημα με τις βοηθητικές κατοικίες χτίστηκε το 1862 από την Ολλανδική αποικιακή κυβέρνηση των Ανατολικών Ινδιών και χρησιμοποιήθηκε ως ορφανοτροφείο. Το κεντρικό οικοδόμημα μετατράπηκε, σε κάποια φάση, σε κινηματογράφο. Αφού η εταιρεία του Σαμπούρνα το αγόρασε, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή και το πακετάρισμα των τσιγάρων.

Έχω δει πολλά μουσεία στη ζωή μου, που  μιλάνε για πολέμους και ρούχα ή που γεμίζουν αγάλματα, δονητές και κεραμική πορνογραφία ή που είναι αφιερωμένα στη φυσική ιστορία και συνεκδοχικά εκθέτουν ταριχευμένα ζώα κι απολιθώματα. Έχω δει μουσεία που υπήρξαν φυλακές κι αίθουσες βασανιστηρίων. Ποτέ δε φαντάστηκα ότι θάβρισκα μουσείο τσιγάρων. Τριγυρίζοντας στο ισόγειο, θαύμασα τις παλιές φωτογραφίες και τις τυπογραφικές πρέσσες. Ανάμεσα στα εκθέματα παρατήρησα μια παλιά Ρολς Ρόυς και μια Τζάβα μοτοσυκλέτα. Στους τοίχους κρέμονταν εικόνες των παλιών αφεντικών και του διοικητικού συμβουλίου. Στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, οι διευθυντές φορούσαν κουστούμια και κάπνιζαν. Κανείς δεν κάπνιζε στις έγχρωμες.

Στον πρώτο όροφο μπορεί κανείς ναγοράσει μπλουζάκια κι αναμνηστικά μπρελόκ· η τεράστια τζαμαρία κοιτάζει τον κάτω όροφο, όπου εκατοντάδες γυναίκες, ομοιόμορφα ντυμένες στα κίτρινα και στα κόκκινα, στρίβουν τσιγάρα με ασύλληπτη ταχύτητα. Σκέφτηκα ν’αγοράσω ένα πακέτο κρετέκ – μίξη καπνών και γαρίφαλου – αλλά θυμήθηκα πως μου ήταν αδύνατο να τα φέρω στη Σιγκαπούρη νόμιμα. Το γαρίφαλο για αιώνες θεωρήθηκε από τα σπουδαιότερα μπαχάρια: Πορτογάλλοι, Άγγλοι κι Ολλανδοί γέμισαν μακρινές θάλασσες με το αίμα τους για να φέρουν στον έλεγχό τους τα νησιά που φύτρωνε και τους θαλάσσιους δρόμους του εμπορίου του. Σήμερα χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό του ταμπάκου. Η μισή Ινδονησιακή παραγωγή κάθε χρόνο καίγεται κι ανηφορίζει με τον καπνό των τσιγάρων.