Παλάτι των Υδάτων, Γιογκγιακάρτα, Ιάβα

Κοντά στο τωρινό παλάτι του Σουλτάνου βρίσκεται το Ταμάν Σαρί, το Παλάτι των Υδάτων· πρόκειται για μια συλλογή ερειπίων που δύσκολα ορίζεται. Ολόκληρο το συγκρότημα χτίστηκε στα μέσα του δέκατου όγδοου αιώνα από τον προπάτορα της σημερινής σουλτανικής δυναστείας, τον Χαμανγκού Μπουόνο τον Πρώτο, ο οποίος, κουρασμένος από συνεχείς πολέμους αποφάσισε να φτιάξει ένα χώρο αναψυχής για να κάνει τα μπάνια του και παράλληλα να στεγάζει την οικογένειά του, τους στρατιώτες και κυρίως τις παλλακίδες του. Τον φαντάζομαι να ανεβαίνει στις επάλξεις και να παρατηρεί τις γυναίκες να κολυμπούν στις πελώριες πισίνες και να συνοφρυώνεται στον ήλιο, προσπαθώντας να διαλέξει ποια θα πάρει στο κρεβάτι του εκείνο το βράδυ. Το συγκρότημα είναι περιφραγμένο, με βαριές πύλες. Έξω από την περίμετρο υπήρχαν κήποι, περίστυλα και παραδόξως, μια τεχνητή λίμνη με τεχνητά νησιά. Κάτω από την επιφάνεια του νερού βρίσκονταν σήραγγες συνδεδεμένες με μικρά χτίσματα στην επιφάνεια που προσέφεραν εξαερισμό. Αυτές οι κυκλικές σήραγγες καταλήγουν σε κλιμακοστάσια που συναντιούνται σε υπερυψωμένες πλατφόρμες, οι οποίες κάποτε θα βρίσκονταν πάνω στο νερό.

                 

Δεν υπάρχει πια νερό. Η λίμνη έχει ξηραθεί. Τα τεχνητά νησιά κι οι μεγαλόπρεποι κήποι συνιστούν μακρινή ανάμνηση. Το λεκανοπέδιο έχει γεμίσει σπίτια κι ανθρώπους, αλλά χαμένες ανάμεσα στις κατοικίες, βρίσκει κανείς τις εισόδους για τα τούνελ. Οι σκάλες κι οι εξέδρες μοιάζουν σχεδιασμένες από τον Έσερ, σουρρεαλιστικές και παράδοξες, τώρα που δεν υπάρχει πια η λίμνη και η πρακτική τους χρησιμότητα είναι δύσκολο να μαντευτεί. Τα χτίρια που κάποτε προσέφεραν εξαερισμό στις σήραγγες σαπίζουν σε χλωμές ασπρόγκριζες σειρές, στην καρδιά της συνοικίας. Το μοναδικό τεχνητό νησί που στέκεται ακόμα – διαβρωμένος βράχος που λιώνει στην τροπική ζέστη – έχει στην κορυφή του το Κενόνγκο, ένα ερειπωμένο χτίριο που μοιάζει με στρατώνα δίχως στέγη, με τοίχους τσακισμένους, ένα σεισμό πριν την κατάρρευση.

               

Μύθος κι ιστορία συμπλέκονται: το Ταμάν Σαρί ίσως να σχεδιάστηκε από έναν Πορτογάλο που ναυάγησε και παρουσιάστηκε στον σουλτάνο σαν να επρόκειτο για ον υπερφυσικό, με μακριά μύτη και χλωμό δέρμα· ίσως, ακόμα, άλλοι Ευρωπαίοι να ασχολήθηκαν με την κατασκευή και την συνεκδοχική επέκταση του συγκροτήματος, υπό τον Χαμανγκού Μπουόνο τον Δεύτερο· ή το πιθανότερο, το παλάτι, η τεχνητή λίμνη, τα νησιά, τα τούνελ και οι κήποι σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν από Γιαβανέζους αρχιτέκτονες που σπούδασαν την αποικιακή τεχνοτροπία στη Μπατάβια και είτε συνειδητά, είτε άθελά τους, ενσωμάτωσαν ευρωπαϊκά στοιχεία στις διάφορες πύλες και σήραγγες. Η όλη υπόθεση δε μου φάνηκε ως το αποτέλεσμα κάποιου περίεργου συγκρητισμού αρχιτεκτονικών ροπών ή φιλοσοφιών εξωραϊσμού. Το Παλάτι των Υδάτων φωτογραφίζει την ονειρική επιθυμία όλων των αντρών να φτιάξουν το Κάστρο τους, το τέλειο καταφύγιο.  Οι πράσινες πισίνες μου έμοιαζαν στοιχειωμένες, ακόμα κι όταν αντανακλούσαν εκτυφλωτικά το φως του ήλιου. Οι σήραγγες έμοιαζαν άσκοπες και τα χτίσματα ούρλιαζαν πως φτιάχτηκαν για να χαϊδέψουν τη ματαιοδοξία ενός ισχυρού άρχοντα με δυνατή φαντασία.

Ένας τύπος αυτοπροσκλήθηκε κι έγινε ξεναγός μου. Προσπάθησε να εξηγήσει διάφορα, αν και τ’αγγλικά του δεν επαρκούσαν. Στα λουτρά μου έδειξε ένα δωμάτιο κι ισχυρίστηκε ότι ήταν αρχαία σάουνα. Μέσα στα τούνελ, έδειξε μια τρύπα και είπε ότι οδηγούσε στο τζαμί. Μου φάνηκε αδύνατο, αλλά το ερεύνησα μετά το ταξίδι μου και είχε δίκιο. Στο Κενόνγκο λάθεψε σε όλες τις ημερομηνίες, αλλά τουλάχιστον ανέφερε ότι ολόκληρο το Ταμάν Σαρί θα βρεθεί στην προστατευόμενη λίστα της Ουνέσκο σε δυο-τρία χρόνια. Τότε θα πλακώσουν οι τουρίστες, του είπα, τώρα έχει ερημιά. Του άρεσε η σκέψη και στο τέλος της ξενάγησης μου ζήτησε πενήντα χιλιάδες ρουπίες. Του έδωσα είκοσι και του είπα να κάνει υπομονή. Έφυγα, ιδρώνοντας ακόμα και στα ούλα μου.