Μπορομπούντουρ, Ιάβα, Ινδονησία

Έφτασα νωρίς στο Μπορομπούντουρ, τον μεγαλύτερο βουδιστικό ναό του κόσμου. Χτίστηκε πριν δώδεκα αιώνες από τη Δυναστεία των Σαϊλέντρα, σαράντα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Γιογκγιακάρτας, στην Κεντρική Ιάβα. Χάρη σ’ένα ιστορικό παράδοξο, ανακαλύφτηκε από τον Ράφλς, τον Ιδρυτή της Σινγκαπούρης: το 1811 οι Βρετανοί κατόρθωσαν να αποσπάσουν την Ιάβα από την Ολλανδική Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών, και στα πέντε μόλις χρόνια που την διοίκησαν, ανακάλυψαν όχι μόνο το Τσάντι Μπορομπούντουρ, αλλά και τους Ινδουιστικούς ναούς του Πραμπανάν. Αλλά προτρέχω.

Το πελώριο λατρευτικό οικοδόμημα του Μαχαγιάνα Βουδισμού είναι χτισμένο σε δέκα επίπεδα. Τα πρώτα έξι είναι τετράγωνα, τα τρία που ακολουθούν κυκλικά και στην κορυφή στεφανώνεται από μια τεράστια πέτρινη στούπα. Ολόκληρος ο ναός θεωρείται ταντρικό μαντάλα – σύμβολο του Κόσμου και του Νου. Ο επισκέπτης εισέρχεται από την Ανατολική Πύλη και ανερχόμενος εξετάζει το κάθε επίπεδο κινούμενος δεξιόστροφα. Αυτή η πορεία είναι απαραίτητη προκειμένου να παρακολουθήσει την ιστορία που αφηγούνται τ’ανάγλυφα και που είναι, φυσικά, η ιστορία του Βούδα.

Ανήλθα και περιέπλευσα το ναό· παρακολούθησα χαραγμένα στην πέτρα τα γεγονότα που οδήγησαν τον Πρίγκιπα Σιντάρτα στο Φωτισμό και συνεκδοχικά διδάχτηκα την πορεία που πρέπει να ακολουθήσουν όλες οι συνειδήσεις για να αναρριχηθούν από τον κόσμο της επιθυμίας στον κόσμο της μορφής κι από κει, στο άμορφο κενό. Τούτο είναι το Πραντάξινα, το ιερό κυκλικό προσκύνημα.

Το Μπορομπούντουρ ανεσκάφη κι ανεσύρθη από την ζούγκλα και την ηφαιστειακή στάχτη. Πολλά από τα αγάλματα του Βούδα εκλάπησαν πριν και έκτοτε. Ορισμένα έχουν χάσει μόνο το κεφάλι τους. Κάποια άλλα συνεχίζουν να ατενίζουν από σηκούς, κοιλώματα και διάτρητες στούπες, οι οποίες θυμίζουν το ανεστραμμένο Άνθος του Λωτού. Λίγα χιλιόμετρα μακριά, κατακάθαρο πάνω στην πράσινη πεδιάδα υψώνεται το όρος Μεράπι, με την καλντέρα του να φτύνει ακόμη πυκνό καπνό στους ουρανούς, για να θυμίζει πόσο εύθραυστα είναι όλα όσα φαντάζουν αιώνια. Το ηφαίστειο εξερράγη για τελευταία φορά το 2010, αλλά το Μπορομπούντουρ απέφυγε σοβαρή δομική ζημιά.

Περπάτησα αργά και φωτογράφησα· το προσκύνημά μου ήταν αβίαστο. Λίγοι ακόμη επισκέπτες ανέβηκαν και στριφογύρισαν το ναό. Ορισμένοι βαστούσαν τεράστιες γκρίζες και γαλάζιες ομπρέλες που τους δόθηκαν στην είσοδο. Όπως πλαισιώνονταν από αγάλματα, στούπες και κικλιδώματα, κι όπως ανεβοκατέβαιναν τα πέτρινα κλιμακοστάσια στις τέσσερεις προσόψεις του ναού, έμοιαζαν φορείς κάποιου εξαπλούμενου ιού που μια μέρα θα καταφάει το αρχαίο μνημείο.

Η ζέστη ήταν φριχτή κι είχα μουσκέψει. Το εισητήριο που πληρώνουν οι ξένοι στο Μπορομπούντουρ είναι είκοσι δολλάρια – ποσό κατά έξι φορές μεγαλύτερο αυτού που πληρώνουν οι Ινδονήσιοι. Φορούσα επιπρόσθετα ένα σαρόνγκ πάνω από το παντελόνι μου, αν και οι αρχές δεν επιμένουν στον ίδιο βαθμό σεβασμού σε άλλα βουδικά μνημεία της Ιάβας. Και τότε είπα στην καρδιά μου, μην εστιάζεις σ’όλες αυτές τις ασήμαντες λεπτομέρειες, αλλά αντίθετα ηδονίσου λόγω αυτού του προνομίου, και τις ίδιες νοερές προτροπές έχω κάνει αλλού και θα κάνω πάντα.

Κι όπως περπατούσα αργά τους διαδρόμους κάτω από το γαλάζιο τσιμέντο τ’ουρανού, συχνά έμενα καθηλωμένος μπροστά σε κάποιο εξαίρετο ανάγλυφο – ελέφαντας, πλοίο, Φωτισμένος Δάσκαλος κυκλωμένος από μαθητές, προσύλητους κι αγγέλους – ή κάτω από τ’αγάλματα του Βούδα στις κοίλες προθήκες τους, με τα χέρια και τα δάχτυλά τους συστρεμμένα σε τελετουργικές χειρονομίες· κι όλες οι χειρονομίες αυτές έχουν διαφορετικό συμβολισμό κι έτσι ατέρμονα ο Βούδας ελεημονεί, διαλογίζεται και γυρίζει τον Τροχό της Ντάρμα, τον Τροχό της Ζωής και του Νόμου.