Κουρτζ

..Kurtz had apparently intended to return himself, the station being at that time bare of goods and stores, but after coming three hundred miles, had suddenly decided to go back, which he started to do alone in a small dugout with four paddlers, leaving the half-caste to continue down the river with the ivory. The two fellows there seemed astounded at anybody attempting such a thing. They were at a loss for an adequate motive. As to me, I seemed to see Kurtz for the first time. It was a distinct glimpse: the dugout, four paddling savages, and the lone white man turning his back suddenly on the headquarters, on relief, on thoughts of home - perhaps; setting his face towards the depths of the wilderness, towards his empty and desolate station.

Ο Μάρλοου βλέπει με το νου του τον Κουρτζ να γυρίζει στο σκοτάδι, χωρίς λόγο, χωρίς κίνητρο, ένας άντρας με τερατώδεις αρετές και γιγάντια οράματα επιστρέφει στη μαύρη καρδιά της ζούγκλας, σε μια πρωτόγονη μοναξιά, στην αποκτήνωση, την αρρώστεια και τέλος το θάνατο. Το κίνητρο που ψάχνουν οι έμποροι του Κεντρικού Σταθμού, το κίνητρο που προσπαθεί να καταλάβει ο αφηγητής ενώ το ατμόπλοιο σέρνεται στα νερά και τις ομίχλες του ποταμού, το κίνητρο που συνεχίζει να του διαφεύγει ενώ ο μαύρος που πιλοτάρει σκοτώνεται, ενώ ο ρώσος αρλεκίνος στον Εσωτερικό Σταθμό υμνεί τον Κουρτζ σαν υπεράνθρωπο (έχοντας για φόντο τα παλουκωμένα κεφάλια στο φράχτη), ενώ ο ίδιος ο Κουρτζ, πάνω σε ένα φορείο, με σκελετωμένο χέρι σταματά τη σφαγή των λευκών - το κίνητρο που εξηγεί τον ιδιότυπο αναχωρητισμό του άντρα, την απόρριψη της ευρώπης, τη βίαιη απόσπαση του ελεφαντόδοντου από τις άλλες φυλές, το αίμα, την απότομη προτροπή στο τέλος του δοκιμίου του για τον εκπολιτισμό της Αφρικής - EXTERMINATE THE BRUTES!- το κίνητρο αυτό δεν ανιχνεύται πουθενά. Εκ των υστέρων, μπορείς να γράψεις για τις πλάνες της αποικιοκρατίας, τις προκαταλήψεις των ευρωπαίων, τη σύγκρουση του πολιτισμού με τη βαρβαρότητα, αλλά και πάλι δεν είσαι σίγουρος αν η σκοτεινή καρδιά ανήκει στην αφρική ή στον Κουρτζ, αν επιλέγει ή αν απλά αφήνεται, πέρα από εξορθολογισμούς, πέρα από τις επιφάσεις των πράξεών του, πέρα από τα αφελή οράματα των συγχρόνων του.

Αλλάζω δρόμο - ίσως ο κόσμος είναι λιγότερο ή περισσότερο σκοτεινός αυτές τις μέρες και ίσως τα γραπτά του Κόνραντ, αλλά και του Στάνλευ, του Λίβινγκστον, του Μπέρτον, ακόμα και του υμνητή της αποικιοκρατίας (γιαυτούς που δεν πιάνουν τον αυτοσαρκασμό) Κίπλινγκ, μοιάζουν εξωτικά και χαριτωμένα και απλουστευτικά, αλλά αυτοί που έχουνε πάει στους σκοτεινούς τόπους, στρατιώτες, έμποροι, διπλωμάτες, δημοσιογράφοι, περιηγητές καταλαβαίνουν ότι οι διαχωριστικές γραμμές λεπταίνουν, το δίκιο και το άδικο, η ηθική κι η πράξη-

είναι μια λαχτάρα που ξεπερνάει τις ιδέες που έχεις για τον εαυτό σου και τα σχήματα που έχεις οργανώσει στο κεφάλι σου για να παγιδεύεις τον κόσμο και τις όψεις του, όχι τόσο ιδέα όσο κάτι που ακούς ή μυρίζεις, κάτι που δεν εξορθολογίζεται, κάτι που δεν είναι κίνητρο για να καταλάβουν οι άλλοι, κάτι που έρχεται από μακριά και σε χτυπά σα χίλια σφυριά - όχι να φύγεις, αλλά να χαθείς, μια επιστροφή με την ουσιαστικότερη σημασία.

Δε μου βγαίνει με τίποτα - Mistah Kurtz - he dead!